Şartlı Eğitim Yardımı (ŞEY), 2003 yılından bu yana Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, Sosyal Yardımlar Genel Müdürlüğü tarafından ülke çapında uygulanan ulusal yardım programıdır. Program 2017 yılı itibariyle Türkiye’de ikamet eden ve ŞEY Programı için uygun bulunan Geçici koruma altındaki Suriyeli ve diğer yabancı aileleri de kapsayacak şekilde yaygınlaştırılmıştır.
ŞEY programının temel amacı, okula devam eden çocukları olan yoksul ailelerin ekonomik engellerini azaltmak ve çocuklarını düzenli olarak okula göndermeleri için desteklemektir. ŞEY programı kapsamındaki nakit ödemeleri, okula düzenli olarak devam etmeleri koşuluyla (okulun açık olduğu her bir ayda 4 günden daha fazla devamsızlık yapmaması halinde), anaokulundan 12. sınıfa kadar her çocuk için (devlet okullarında) iki ayda bir sağlanmaktadır. Ayrıca, Hızlandırılmış Eğitim Programı (HEP) öğrencileri de Eylül 2018 ödeme dönemi itibariyle ŞEY programı kapsamına alınmıştır.
Ş.E.Y. programı kapsamında, çocuklarının (anaokulundan 12. sınıfa kadar) düzenli olarak okula devam etmesi şartıyla hak sahibi ailelere nakit desteği sağlanmaktadır. Her iki ayda bir, eğer çocuk önceki aylarda düzenli okula devam etme koşulunu sağlıyorsa (okulun açık olduğu her bir ay içerisinde 4 ya da daha az gün devamsızlık yapmaları kaydıyla) hak sahibi ailelerdeki düzenli olarak okula giden her çocuk için nakit yardım ödemesi yapılır. Bireysel ödemeler farklılık göstermektedir. Kız öğrenciler erkeklerden daha fazla ödeme almaya hak kazanırken, lise öğrencileri (9.-12. sınıflar) ilkokul öğrencilerine (1.-8. sınıflar) ve anaokulu öğrencilerine göre daha yüksek miktarlarda ödeme alırlar.
Erkek çocuklar anaokulundan 8. sınıfa kadar aylık 90 TL, 9.sınıftan 12. sınıfa kadar aylık 130 TL yardıma hak kazanırlar. Kız çocuklar ise; anaokulundan 8.sınıfa kadar 100 TL, 9.sınıftan 12. sınıfa kadar 150 TL yardıma hak kazanırlar. Bu ödemelere ek olarak, her okul döneminin başında yararlanıcılara 100 TL’lik iki ek ödeme gerçekleştirilir (Eylül ve Ocak aylarında). Eylül 2019 itibari orta okul ve lise öğrencilerine ek ödemeler haricinde teşvik ödemeleri de yapılmaya başlanmıştır. Teşvik ödemeleri 5-6-7-8. sınıflar için 100 TL, 9-10-11-12 sınıflar için ise 150 TL'dir. Teşvik ödemeleri de ek ödemelerle birlikte, her okul döneminin başında yapılmaktadır.
Ş.E.Y. programı, uyruklarına bakılmaksızın tüm ailelerin başvurularına açıktır. Ancak, Türkiye’de ikamet etmekte olan yabancı uyruklu kişilerin bu yardıma başvurabilmeleri için kamp dışında yaşıyor olmalarının dışında, tüm aile bireylerinin Göç İdaresi Başkanlığı (GİB)’na 99’lu kimlik numarası ile kayıtlı olmaları ve MERNİS kaydını tamamlamış olmaları şartı aranmaktadır. Ş.E.Y.’den yararlanmak için ailelerin hak sahipliği kriterlerine (ailede okula giden en az bir çocuğun olması dahil) uyması ve çocuk/çocuklarını okula düzenli göndermesi gerekmektedir.
Hak sahipliği kriterleri, uyruğa bakılmaksızın tüm başvuranlar için aynıdır. Ancak Türkiye'de ikamet eden yabancıların kamp dışında ikamet etmeleri, bütün aile bireyleri için""99"" numaralı yabancı kimlik numarası ile GİB'e kayıt yaptırmaları ve MERNİS'e kayıtlı olmaları gerekmektedir. Hak sahipliği kriterleri her başvuru sahibi için aşağıdaki gibidir; • Tüm aile üyeleri Türkiye'de kayıtlı olmalıdır, • Başvuru sırasında ailenin herhangi bir düzenli geliri olmamalıdır (gelir getiren varlıklar dahil olmak üzere), • Ailenin hiçbir üyesinin sosyal güvencesi olmamalıdır, • Başvuru sırasında ailenin okula devam eden en az bir çocuğu olmalıdır. Programdan yararlanabilmek için yukarıdaki kriterlerin tümünün sağlanması gerekmektedir.
Ş.E.Y. programı başvuruları yılın herhangi bir zamanında yapılabilir. Başvurunun yapılabilmesi için ailenin bir üyesinin ailenin kayıtlı olduğu bölgedeki Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı'na (SYDV) veya bir Türk Kızılayı Hizmet Merkezine mesai saatleri içerisinde gitmesi gerekmektedir. Aile adına yardıma başvuran kişinin 18 yaşın üstünde olması gerekmektedir (Türk hukukuna göre 16-17 yaşındaki evli bireyler de reşit olarak kabul edilmektedir).
Ş.E.Y. programına başvurmak için Suriyeliler ve diğer mülteciler veya Türkiye'de ikamet eden diğer yabancı kimseler, ailenin tüm üyeleri için GİB tarafından verilen 99'la başlayan kimlik kartlarını başvuru esnasında ibraz etmelidirler. 99’la başlayan kimliği olmayan aile üyeleri sisteme kayıt edilememektedir. Ş.E.Y. başvurusu için çocukların okula kayıt belgelerine ilişkin ek belge talep edilmemektedir. Başvurular, başvuru sahiplerinin kimlik numaralarına dayalı olarak bir yazılıma kaydedilmektedir.
Sosyal Uyum Yardım (SUY)/Tamamlayıcı Sosyal Uyum Yardım (T-SUY) Programı’nın yararlanıcıları Ş.E.Y. Programı için de başvuruda bulunabilirler. Fakat, Ş.E.Y.'den ödeme almak için Ş.E.Y. hak sahipliği kriterleri (aynı başvuru formu üzerinden değerlendirilmesine rağmen SUY/T-SUY için hak sahipliği kriterlerinden farklıdır) ve okula düzenli devam koşulları sağlanmalıdır.
Ödemeler iki ayda bir (genellikle Ocak, Mart, Mayıs, Temmuz, Eylül, Kasım'da) Halkbank Kızılaykart’ları vasıtasıyla yapılır. Yararlanıcılar her ödeme hakkında Türk Kızılayı tarafından cep telefonu kısa mesajı aracılığı ile bilgilendirilir.
Ş.E.Y. programı için başvurular, başvuranın İl Göç İdaresinde kayıtlı olduğu aynı şehirde ve nüfus müdürlüğüne kayıtlı olduğu ilçede yapılabilir. Bu düzenleme, kayıt ve sosyal yardımın sağlanması konularında Türk makamlarının yönetmeliğine uygundur. Ş.E.Y. yararlanıcıları başka bir bölgeye taşınıyorsa, yardım almayı bırakacak ve uygunlukları yeni ilçesinde SYDV ofisi/Türk Kızılayı Hizmet Merkezi tarafından tekrar değerlendirilecekler. Bunun sebebi, sosyal yardım için uygunluk ile ilgili nihai kararın Vakıf Mütevelli Heyeti tarafından verilmesidir. Türkiye'de ikamet alanını değiştirmek için Geçici Koruma (TP) ve Uluslararası Koruma (IP) kapsamındaki mülteciler İl Göç İdaresine başvurmak zorundadır. Daha sonra, İl Göç İdaresi kayıt belgelerini güncellemeli ve yeni ilçedeki Nüfus Dairesine yeniden kayıt olmalıdır. Aynı zamanda, yeni ilçedeki SYDV veya Türk Kızılayı Hizmet Merkezi'ndeki Ş.E.Y. programına yeniden başvurmaları gerekir; böylece programa uygunlukları, Vakıf Mütevelli Heyeti tarafından yeniden değerlendirilebilir.
Başvuru sahipleri, değerlendirme süreci SYDV’lerce tamamlandığında Türk Kızılay tarafından gönderilen bir cep telefonu kısa mesajı (SMS) alacaktır. Başvuru tarihinden sonraki üç ay içerisinde başvurusunun sonucu ile ilgili herhangi bir cep telefonu kısa mesajı almamış aileler başvuru yaptıkları SYDV ya da Kızılay Hizmet Merkezlerine danışabilir ya da ücretsiz hizmet veren 168 Kızılay Çağrı Merkezi üzerinden bilgi alabilirler. Başvurunun sonuca bağlanması 3 ay sürebilir.
Ş.E.Y. programı başvurularını, sosyal yardımlara ilişkin Türk kanunları uyarınca, aileleri adına sadece yetişkin bireyler gerçekleştirebilir. Türk medeni kanunu kapsamında, 18 yaşından büyük yetişkinler ya da 16 veya 17 yaşında ancak resmi nikahlı kişiler başvuru yapabilir. Anne ve babanın hayatta olmadığı durumlarda ve başvuru sahibi ile çocuğun aynı hanede yaşaması durumlarında biyolojik olmayan anne-babalar ya da diğer vasiler başvuru gerçekleştirebilir. Ek olarak, çocukla ilgilenen başvuru sahibi, çocuğun vasisi olduğuna ilişkin yasal belgeleri sunmalıdır. Diğer durumlarda, ayrı düşmüş ve refakatsiz çocuklar çocuk koruma vakaları olarak kayıt altına alınıp gerekli yetkililere yönlendirilmelidir.
Bu bilgi SYDV’lerin iş yoğunluğuna göre değişiklik göstermekle birlikte, Ş.E.Y. başvuru sonucunun olumlu ya da olumsuz olduğuna yönelik bilgi verilmesi başvurunun yapıldığı gün itibariyle 3 ayı bulabilir.
Diğer sosyal desteklerden faydalanıyor olmak ailenin Ş.E.Y. için uygunluk durumunu etkilemez. Örnek vermek gerekirse aynı anda SUY ve Ş.E.Y.’den yararlanan birçok aile vardır.
Hayır, programdan atılmazlar; gelecek ödeme dönemleri için değerlendirilirler ve tekrar başvuru yapmalarına gerek bulunmamaktadır. Eğer okul devamsızlıkları 4 gün ya da 4 günden daha az olarak tespit edilirse, gelecek ödeme dönemlerinde tekrar ödeme alabilirler. Programdan atılma yalnızca ailenin program hak sahipliği kriterlerine uymaması, çocuğun okuldan ayrılması, mezun olması ya da vefat etmesi durumlarında gerçekleşir.
Program kapsamında uygun bulunan ve ödeme almaya hak kazanan aileler, Kızılaykartlarının teslim alınmak üzere hazır olduğuna dair bir cep telefonu kısa mesajı (SMS) alacaktır. Kısa mesaj kartın nereden teslim alınabileceğine yönelik banka şubesinin adresini içerecektir. Başvuru sahibi Kızılaykartını, ikamet ettiği ilçe sınırları içerisinde olan dağıtım noktasındaki Halkbank şubesinden kimliğini ibraz ederek teslim alabilir. Kart teslimi esnasında kart sahibine Kızılay ve ortaklarının hesaplar üzerinde izleme, iptal etme ve kullanılmadığında kalan tutarları geri alma yetkisinin olduğunun kabulüne yönelik rıza formu imzalatılır. Rıza formu imzalandığında kişiye; 1) Kızılaykart 2) PIN kodunun olduğu kapalı bir zarf teslim edilir. Hâlihazırda SUY sebebiyle Kızılaykartı olan aileler SUY için yeni bir Kızılaykart almayacaktır (tersi de geçerlidir). Bu durumlarda, Kızılaykart içerisinde iki farklı cüzdan oluşturulacak, iki program için açılan farklı cüzdanlara ilgili ödemeler yapılacaktır. Halkbank ATM ekranlarında farklı cüzdanlara ilişkin bilgiler görülebilir. Ancak diğer ATM’lerde kartın içindeki toplam tutar gözükecek, POS cihazlarında ise önce SUY cüzdanındaki para harcanacaktır.
Eğer kart dağıtımına ilişkin cep telefonu kısa mesajının (SMS) tarihinden itibaren 3 ay içinde kart teslim alınmazsa, (bu süreç içinde yararlanıcıya kartını teslim alması gerektiğine dair birbirini takip eden 2 ay içerisinde 2 uyarı SMS'i gönderilir) Kızılaykart’ın içerisindeki tutar programa iade edilir.
Ş.E.Y. Kızılaykartları tüm ATM’lerde para çekme, POS cihazlarında ise alışveriş için kullanılabilir. Halkbank, Vakıfbank ve Ziraat Bankası ATM’lerinden para çekmek ücretsizdir. Halkbank, Vakıfbank ve Ziraat Bankası ATM’leri dışındaki ATM’lerden para çekildiği takdirde, bu işlemden yararlanıcının sorumluluğunda komisyon ücreti tahsil edilebilir. Halkbank ATM’leri dışındaki ATM’ler hesapta kalan tutar kontrolü için de ücret talep edebilir ve bu yararlanıcının sorumluluğundadır. Yararlanıcılar hesaba para yatıramaz. Kızılaykartınıza ait hesabınızda kalan tutar 5 TL'den az ise alışveriş tutarınızı POS cihazını kullanarak ödeyebilirsiniz. 5 TL'den az olan tutarları ATM'den çekemezsiniz.e kullanılabilmektedir.
Evet, Kızılaykartların kullanımında çeşitli kısıtlamalar mevcuttur;
• İnternetten alışverişi ya da havale işlemleri yapılamaz.
• Kartlar Türkiye dışındaki ATM ya da POS cihazlarında kullanılamaz.
• Kartlar alkol ya da sigara alışverişi için kullanılamaz.
• Kartlar içerisindeki tutar ancak yararlanıcıların PIN şifresi aracılığı ile kullanılabilir.
• Kart yararlanıcıya kredi hakkı vermez, tutar asla 0 TL’nin altına inemez.
Kızılaykarttaki her yüklemeye ilişkin yararlanıcılar her seferinde Türk Kızılayı’ndan cep telefonu bilgilendirme mesajı alacaktır. Ayrıca Halkbank, Vakıfbank ve Ziraat Bankası ATM’lerinden kartlarında kalan tutarları ücretsiz olarak kontrol edebilirler.
Eğer ay sonunda Ş.E.Y. hesabında harcanmamış tutar kalırsa, bu tutar bir sonraki aya devreder. Eğer hesapta 6 ay boyunca harcama tespit edilmezse (inaktif hesap) hesaptaki tutar banka tarafından geri alınır ve yararlanıcya Kızılaykart'ındaki tutarın geri alındığı bilgisi SMS ile bilgilendirilir.
Programa başvuranlar ve yararlanıcılar program hakkında Arapça, Türkçe, İngilizce, Farsça ve Peştuca dillerinde destek almak için ücretsiz hizmet veren 168 Kızılay Çağrı merkezini arayabilirler. Arayanlar 168 aradıktan sonra dil opsiyonlarına ulaşmak için tuşlama yapmaları gerekmektedir. (Türkçe için 1, Arapça için 2, Farsça için 3, İngilizce için 4, Peştuca için 5) Dil seçiminden sonra Ş.E.Y. operatörü ile görüşmek için 2'yi tuşlamaları gerekmektedir. Kartlarla ile ilgili konular Halkbank Çağrı Merkezine yönlendirilecektir ya da 444 0 400 üzerinden doğrudan Halkbank Çağrı Merkezine ulaşılabilinir.
Program kapsamında uygun bulunan aileler, program kriterlerine uygunluk sağlamaya devam ettikleri ve SYDV doğrulama ziyaretlerinde ihtiyaç sahibi oldukları tespit edildiği sürece Ş.E.Y.’den yararlanmaya devam edeceklerdir.
Kızılaykartların son kullanma tarihi kartlar üzerinde yer almaktadır. Ancak kayıp, aktif olmayan hesap, hırsızlık vb. gibi sebeplerle yararlanıcının hesabının kapatılması durumunda kart üzerindeki tarihten daha önce kartlar geçersiz hale gelebilir.
Hayır, Ş.E.Y. uygunluk kriterleri farklı olduğundan ve iki farklı program olduğundan başvuru yapmaları gerekir. SUY’da yararlanıcı olma durumu Ş.E.Y. için yararlanıcı olunacağı anlamına gelmediği gibi, Ş.E.Y. yararlanıcısı olmak da SUY yararlanıcısı olunabileceği anlamına gelmez. Başvuru formları aynı olsa da başvurular aynı SYDV ve Türk Kızılayı Hizmet Merkezlerinde yapılıyor olsa da (hatta aynı anda yapılsa dahi) uygunluk değerlendirmesi her iki program için de ayrı başlatılır ve sonuçlanır.
Birden fazla cüzdan (hesap) yararlanıcılara farklı yardım programlarından aldıkları tutarları, harcama ya da bakiye görüntüleme esnasında ayırt etme imkânı verir. Ancak bu ayrım şu an için yalnızca Halkbank ATM’lerinde mümkündür. Diğer ATM’ler ya da POS cihazlarında kullanılan Kızılaykart’larda tutarlar tek bir havuzdan harcanır ve SUY desteği ilk olarak hesaptan çıkar.
Mart 2018 tarihinde başlayan Hızlandırılmış Eğitim Programı (HEP) Örgün eğitime hiç katılamamış ya da akranlarıyla birlikte eğitimlerini sürdürememiş 10-18 yaş aralığında yer alan geçici koruma altındaki Suriyeli çocukların 12 yıllık zorunlu eğitime katılmalarını sağlar.Türkiye’de okul dışındaki yabancı çocukların eğitim sistemine dahil edilmesine yönelik çalışmalar kapsamında Milli Eğitim Bakanlığı ve Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı ile Hızlandırılmış Eğitim Programı Projesi uygulanmaktadır. Hızlandırılmış Eğitim Programı İstanbul, Şanlıurfa, Gaziantep, Hatay, Ankara, Konya, İzmir, Bursa, Mersin, Kilis, Adana ve Kayseri illerinde uygulanmaktadır. Programa kaydolan çocuklar Halk Eğitim Merkezleri’nde devlet okullarındaki örgün eğitime hazırlanabilmeleri için; 4 aylık 4 dönem üzerinden Türkçe ve telafi dersleri alırlar.
Örgün eğitime hiç katılamamış veya akranları ile birlikte eğitimini devam ettiremeyen, Veya 3-6 yıl arası eğitimden uzak kalmış, Bugün itibariyle itibariyle 10 – 18 yaş aralığında olan ve Türkiye’de geçici koruma altında yaşayan çocukların aileleri HEP Programına başvurabilirler.
Çocuğunuzun pasaportu veya çocuğunuzu tanıtan ve kimlik numarası ya da geçici kimlik numarası bulunan bir belgeye sahip olmanız gerekmektedir. Çocuğunuz Suriye’de eğitim almış ise aldığı eğitime dair belgeleri yanınızda getirmelisiniz. Çocuğunuzun Suriye’de aldığı eğitime dair belgeleriniz yoksa çocuğunuzla kısa bir mülakat yapılacak ve çocuğunuza seviye testi uygulanacaktır. Bu uygulamaların sonuçlarına göre çocuğunuz en uygun sınıfa kaydedilecektir.
Ders kitapları, okul çantaları, kırtasiye malzemeleri ücretsiz olarak verilecektir. Ayrıca ihtiyaca göre çocuklara taşıma hizmeti sunulacaktır. Eğitim için kayıt ücreti ve/veya okul harcı alınmamaktadır.
HEP Programına aşağıdaki illerde bulunan Halk Eğitim Merkezlerinden başvuru yapabilirsiniz. - İstanbul, Şanlıurfa, Gaziantep, Hatay, Ankara, Konya, İzmir, Bursa, Mersin, Kilis, Adana, Kayseri
Hızlandırılmış Eğitim Programı, Programın uygulandığı il ve ilçelerdeki Halk Eğitimi Merkezlerinde hafta içi her gün sabah ve öğlen olmak üzere iki ayrı seansda uygulanacaktır.
HEP öğrencileri kız-erkek ayrımı olmadan öğrenci başına aylık olarak 150 TL alacaklardır.
HEP Programının ŞEY ödemelerine ilişkin farklılıklardan birisi de Hızlandırılmış Eğitim Programnın 1 senede 3 okul dönemi içermesidir. Normal okul sistemindeki Ocak ve Eylül dönemlerine ek olarak, Mayıs ayı da HEP için okul dönemi başlangıcını ifade ettiğinden, HEP öğrencileri için Ocak ve Eylül’e ek olarak Mayıs ayında da 100 TL tutarında ek ödeme yapılması planlanmaktadır.